काठमाडौँ । तेल उत्पादक राष्ट्रहरूको संगठन ओपेकले पेट्रोल र डिजेलको प्रयोगलाई चरणबद्ध रूपमा कम गर्ने कुरा एउटा सपना भएको र आगामी दशकसम्म यसको माग बढिरहने बताएको छ ।
तेल निर्यात गर्ने देशहरूको संगठन ओपेकले पेट्रोल र डिजेल जस्ता जीवाश्म इन्धनहरू चरणबद्ध रूपमा हटाउने भन्नु ‘एक काल्पना’ भएको बताएको हो । साउदी अरेबियाको नेतृत्वमा रहेको समूहले जलवायु परिवर्तन विरुद्धको लडाईमा महत्वपूर्ण वर्ष २०५० सम्म तेलको माग बढ्ने अनुमान गरेको छ ।
तेल संगठनको यो भविष्यवाणी पेरिसस्थित इन्टरनेशनल इनर्जी एजेन्सी (आईईए) को मूल्याङ्कन विपरीत छ । विश्व नवीकरणीय ऊर्जा र विद्युतीय सवारीसाधनतर्फ अघि बढिरहेको बेला ओपेकले यस्तो टिप्पणी गरेको छ । आईईएको भने यस दशकमा जीवाश्म इन्धनको माग उच्च हुने प्रक्षेपण रहेको छ ।
ओपेकको वार्षिक वल्र्ड आयल आउटलुक प्रतिवेदनमा, संगठनका महानिर्देशक हैथम अल घैसले आजको आधाभन्दा बढी ऊर्जा स्रोतहरू तेल र ग्यासको हिस्सा ओगटेको र २०५० सम्म यस्तै रहने अपेक्षा गरिएको छ ।
तेलको माग धेरै दशकसम्म बढ्ने तथा तेल र ग्यास हटाउने कल्पनाको वास्तविकतासँग कुनै असर नपर्ने देखाएको रिपोर्टमा उल्लेख छ । माग बृद्धिको नजिकबाट वास्तविक अनुमानले आज, भोलि र दशकौंसम्म तेल र ग्यासमा लगानीको आवश्यकता रहेको देखाउँछ ।
सन् २०५० सम्ममा मात्रै तेलको माग १२०.१ मिलियन ब्यारेल प्रतिदिन पुग्ने अनुमान गरिएको छ, जुन २०२३ मा प्रति दिन १०२.२ मिलियन ब्यारेलको तुलनामा १७.५ प्रतिशतले बढी भएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
ओपेकले पनि २०४५ को लागि आफ्नो प्रक्षेपण ११८.९ मिलियन ब्यारेल प्रतिदिन पुर्याएको छ, जुन गत वर्षको प्रतिवेदनमा प्रतिदिन ११ करोड ६० लाख ब्यारेल रहेको थियो।
तेलको खपतमा लामो समयसम्म वृद्धि हुनु ओपेकका लागि सकारात्मक संकेत हुनेछ, जसका १२ सदस्य राष्ट्रहरू तेलको आम्दानीमा निर्भर छन् । आफ्नो विचारको समर्थनमा, ओपेकले धेरै अन्तर्राष्ट्रिय कार कम्पनीहरूले आफ्नो विद्युतीय सवारी उत्पादन लक्ष्यहरू घटाउने योजनाहरू उद्धृत गरेको छ ।
वातावरणीय लक्ष्यहरूको विपरीत गत वर्ष संयुक्त राष्ट्रसंघको कोप-२८ जलवायु शिखर सम्मेलनमा सदस्य राष्ट्रहरूले सन् २०५० सम्ममा शुद्ध शून्य उत्सर्जन हासिल गर्न जीवाश्म इन्धनबाट टाढा जाने लक्ष्यमा सहमति जनाएका थिए । यो सम्मेलन ओपेक सदस्य संयुक्त अरब इमिरेट्सले आयोजना गरेको थियो । यो ऐतिहासिक सम्झौताले सन् २०३० सम्ममा विश्वव्यापी नवीकरणीय ऊर्जा क्षमतालाई तीन गुणा बढाउन पनि आग्रह गरेको छ ।
ओपेकले आफ्ना सदस्यहरूलाई जीवाश्म इन्धनलाई लक्ष्य गर्ने भाषा अस्वीकार गर्न आग्रह गरेपछि यो सम्झौता भएको थियो, किनकि पहिलेको मस्यौदामा फेज आउट गर्ने विषय समावेश गरिएको थियो । ऊर्जा नीति महत्वाकांक्षाहरू उच्च रहँदा, यो सम्भव छ कि केहि अति महत्वाकांक्षी लक्ष्यहरू दुवै नीति निर्माताहरू र जनताले प्रतिरोधको सामना गर्नेछन् ।
प्रतिवेदनमा विश्वको जनसंख्या वृद्धि र भारत र अन्य गैर-विकसित देशहरूको बढ्दो मागका कारण माग बृद्धि भएको जनाइएको छ । यी क्षेत्रहरूमा सबैभन्दा ठुलो माग पेट्रोकेमिकल, सडक यातायात र उड्डयनबाट आउनेछ ।
प्रतिवेदनमा कोइला बाहेक सबै ऊर्जा स्रोतहरू विस्तार आवश्यक रहेको उल्लेख गरेको छ । यद्यपि ओपेकले जीवाश्म ईन्धनलाई चरणबद्ध रूपमा हटाउने प्रस्तावको विरोध गरेको छ, यस प्रतिवेदनले नवीकरणीय ऊर्जा, विशेष गरी सौर्य र वायु ऊर्जाको माग सन् २०२३ देखि २०५० सम्म तीव्र गतिमा बढ्ने बताएको छ । प्रतिवेदनमा पाँच गुणा वृद्धि भएको अनुमान गरिएको छ ।
तर गत वर्षको ३०.९ प्रतिशतको तुलनामा २०५० मा तेलले अझै पनि ऊर्जा स्रोतहरूमा सबैभन्दा ठूलो हिस्सा २९.३ प्रतिशत कायम गर्नेछ । प्राकृतिक ग्यासले कोइलालाई उछिनेर दोस्रो स्थान लिनेछ र शताब्दीको मध्यसम्ममा ऊर्जा स्रोतले २४ प्रतिशत हिस्सा ओगट्नेछ । नवीकरणीय ऊर्जाको अंश गत वर्ष ३.२ प्रतिशतबाट बढेर सन् २०५० मा १४ प्रतिशत पुग्नेछ । कोइला हाल विद्युत उत्पादनको सबैभन्दा ठूलो स्रोत रहेको छ ।
यद्यपि, प्रतिवेदनले सडक यातायातमा पेट्रोलबाट चल्ने सवारीसाधनको प्रभावित हुने भविष्यवाणी गरेको छ । आईईएको अनुमान ओपेकको तथ्याङ्क आईईएको अनुमान भन्दा विपरीत छ । आईईएले आफ्ना सदस्य देशहरूलाई, विशेष गरी पश्चिमी लोकतन्त्रहरूलाई ऊर्जा नीति अपनाउन सल्लाह दिएको छ । आईईएले विद्युतीय कारको बढ्दो प्रयोग र चिनियाँ अर्थतन्त्रको कमजोरीका कारण तेलको माग घटेको बताएको छ । स्वच्छ ऊर्जामा संक्रमण द्रुत गतिमा भइरहेको छ र धेरै मानिसहरूले यसको गति महसुस गरिरहेका छैनन् । पेरिस सम्झौताको ग्लोबल वार्मिंगलाई १.५ डिग्री सेल्सियसमा सीमित गर्ने लक्ष्य जिवाश्म इन्धनको प्रयोगमा कमी नगरी गर्न नासिकिने बताइएको छ ।
तेल कम्पनी बीपीले सन् २०२५ मा तेलको खपत उच्च हुने र सन् २०५० सम्ममा प्रतिदिन ७ करोड ५० लाख ब्यारेलमा झर्ने अनुमान गरेको छ । एक्सन मोबिलले तेलको माग २०५० सम्म प्रतिदिन १०० मिलियन ब्यारेलमा पुग्ने छ, जुन आजको स्तर हो ।
